Bhagavad Gita: Chapter 9

Bhagavad Gita: Chapter 9

राजविद्या राजगुह्य योग
(The Yoga of the Kingly Science & the Kingly Secret)

Lord Krishna, in His expansion as Vishnu, causing the birth of the Universe at the time of Creation

श्री भगवानुवाच:

इदं तु ते गुह्यतमं प्रवक्ष्याम्यनसूयवे ।
ज्ञानं विज्ञानसहितं यज्ज्ञात्वा मोक्ष्यसेऽशुभात् ।।१।।

विज्ञानयुक्त यो ज्ञान, अति गोप्य तिमीकन ।
जुन जानेर छुट्नेछौ, सन्सारैबाट भन्छु म ।।१।।

I shall now declare to you who does not cavil, the greatest secret, the knowledge combined with experience (Self-realization). Having known this, you shall be free from evil.

राजविद्या राजगुह्यं पवित्रमिदमुत्तमम् ।
प्रत्यक्षावगमं धर्म्यं सुसुखं कर्तुमव्ययम् ।।२।।

विद्यामा गोप्यमा राजा, अत्युत्तम पवित्र यो ।
सधर्म; फल प्रत्यक्ष, नित्य; सुगम साध्य हो ।।२।।

This is the kingly science, the kingly secret, the supreme purifier, and realizable by direct intuitional knowledge. It is everlasting, very easy to perform and imperishable.

अश्रद्दधानाः पुरुषा धर्मस्यास्य परंतप ।
अप्राप्य मां निवर्तन्ते मृत्युसंसारवर्त्मनि ।।३।।

हे पार्थ ! यस धर्मैमा, श्रद्धाहीन मनुष्य ता ।
ममा प्राप्त न भै घुम्छन्, मृत्यु–संसार चक्रमा ।।३।।

Those who have no faith in this Dharma (knowledge of the Self), O Parantapa (Arjuna), return to the path of birth and death in this material world without attaining Me.

मया ततमिदं सर्वं जगदव्यक्तमूर्तिना ।
मत्स्थानि सर्वभूतानि न चाहं तेष्ववस्थितः ।।४।।

म अव्यक्त स्वरुपैले, यो जगत् सब पूर्ण छ ।
सबै प्राणी ममा नै छन्, म छैन तिनमा तर ।।४।।

All this world is pervaded by Me in My unmanifested form. All beings are in Me, but I am not in them.

न च मत्स्थानि भूतानि पश्य मे योगमैश्वरम् ।
भूतभृन्न च भूतस्थो ममात्मा भूतभावनः ।।५।।

हेर; प्राणी ममा छैनन्, मेरो योग प्रभाव छ ।
रच्ने; पाल्ने भई फेरी, तिनमा म रहन्न त ।।५।।

Nor do beings exist in Me, behold My divine Yoga. Although I am the supporter of all beings, and My Self being the efficient cause of all beings, I do not dwell in them.

यथाकाशस्थितो नित्यं वायुः सर्वत्रगो महान् ।
तथा सर्वाणि भूतानि मत्स्थानीत्युपधारय ।।६।।

जस्तै हावा महान् चल्छ, सर्वत्र नभमा सदा ।
त्यस्तै प्राणी सबै ममा, स्थिर छन् जान हे सखा ! ।।६।।

Know you that as the mighty wind, blowing everywhere, rests always in the sky, all created beings rest in Me.

सर्वभूतानि कौन्तेय प्रकृतिं यान्ति मामिकाम् ।
कल्पक्षये पुनस्तानि कल्पादौ विसृजाम्यहम् ।।७।।

कल्पान्तमा सबै हुन्छन्, मेरै प्रकृतिमा लय ।
कल्पादिमा पुनः पार्थ ! म नै रच्दछु ती सब ।।७।।

All beings, O Arjuna, enter into My Nature at the end of a Kalpa, and I send them forth again at the beginning of (the next) Kalpa.

प्रकृतिं स्वामवष्टभ्य विसृजामि पुनः पुनः ।
भूतग्राममिमं कृत्स्नमवशं प्रकृतेर्वशात् ।।८।।

आफ्नै प्रकृति स्वीकारी, त्यसकै वशमा रही ।
प्राणी समूह यो सारा, रच्दछु म घरी–घरी ।।८।।

Animating My Nature, I again and again send forth all this multitude of beings, helpless by the force of Nature.

न च मां तानि कर्माणि निबध्नन्ति धनञ्जय ।
उदासीनवदासीनमसक्तं तेषु कर्मसु ।।९।।

मलाई बाँध्न सक्दैनन्, कर्म ती हे धनञ्जय !
अनासक्त; उदासी झैँ, कर्ममा छु असक्त म ।।९।।

These actions do not bind Me, O Arjuna! Sitting like one indifferent, I am unattached to those acts.

मयाऽध्यक्षेण प्रकृतिः सूयते सचराचरम् ।
हेतुनाऽनेन कौन्तेय जगद्विपरिवर्तते ।।१०।।

मेरा आश्रयले माया, रच्दछिन् यो चराचर ।
यसैकारण कैन्तेय ! घुम्छ संसार फर्फर ।।१०।।

Under Me as supervisor, Nature produces the moving and the unmoving beings. Because of this, O Arjuna, the world revolves.

अवजानन्ति मां मूढा मानुषीं तनुमाश्रितम् ।
परं भावमजानन्तो मम भूतमहेश्वरम् ।।११।।

मलाई नर–देहैमा, ठान्छन् तुच्छ विमूढ ती ।
जो मेरो भाव जान्दैनन्, ‘प्राणीश्वर–जगत्पति’ ।।११।।

Fools disregard Me, clad in human form, not knowing My transcendental nature as the great Lord of all beings.

मोघाशा मोघकर्माणो मोघज्ञाना विचेतसः ।
राक्षसीमासुरीं चैव प्रकृतिं मोहिनीं श्रिताः ।।१२।।

व्यर्थ आशा; क्रिया; ज्ञान, भएका मूर्ख मानिस ।
राक्षसी आसुरी भाव, लिन्छन् जो पार्छ मोहित ।।१२।।

Of vain hopes, of vain actions, of vain knowledge and senseless, they verily are possessed of the deceitful nature of demons and undivine beings.

महात्मानस्तु मां पार्थ दैवीं प्रकृतिमाश्रिताः ।
भजन्त्यनन्यमनसो ज्ञात्वा भूतादिमव्ययम् ।।१३।।

तर दैवी स्वभावैका, महात्मा; पार्थ ! मैकन ।
अनन्य चित्तले भज्छन्, जानी नित्य सनातन ।।१३।।

But the great souls, O Arjuna, partaking of My divine nature, worship Me with a single devoted mind, knowing Me as the imperishable source of beings.

सततं कीर्तयन्तो मां यतन्तश्च दृढव्रताः ।
नमस्यन्तश्च मां भक्त्या नित्ययुक्ता उपासते ।।१४।।

दृढव्रती; सदा गर्दै, प्रणाम; यत्न; कीर्तन ।
नित्ययुक्त; गरी भक्ति, गर्छन् मेरै उपासन ।।१४।।

Always glorifying Me, endeavoring with great determination, firm in vows, prostrating before Me, they worship Me with devotion, ever steadfast.

ज्ञानयज्ञेन चाप्यन्ये यजन्तो मामुपासते ।
एकत्वेन पृथक्त्वेन बहुधा विश्वतोमुखम् ।।१५।।

म विराट्कन पूज्दै नै, उपास्छन् ज्ञानयज्ञले ।
कोही एकत्वले कोही, द्वैतता–बहुभेदले ।।१५।।

Others, who engage in sacrifice by the cultivation of knowledge, worship Me, the all-faced, as one, as diverse in many, and in the universal form.

अहं क्रतुरहं यज्ञः स्वधाऽहमहमौषधम् ।
मंत्रोऽहमहमेवाज्यमहमग्निरहं हुतम् ।।१६।।

म क्रतु; म स्वधा; यज्ञ, औषधि; मंत्र हूँ म नै ।
घीउ; आगो म नै फेरि, हवनै पनि हूँ म नै ।।१६।।

I am the ritual, I am the sacrifice, I am the offering (food) to the ancestors, I am the medicinal herb and all the plants. I am the Mantra, I am also the ghee or melted butter, I am the fire, and I am the oblation (offering).

पिताऽहमस्य जगतो माता धाता पितामहः ।
वेद्यं पवित्रमोंकार ऋक्साम यजुरेव च ।।१७।।

जगत्को बाबु–आमा औ, बाजे, धाता र वेद्य म ।
म हूँ पवित्र ओंकार, ऋक; साम; यजुवेद म ।।१७।।

I am the father of this world, the mother, the dispenser of the fruits of actions, and the grandfather. I am the (one) thing to be known, the purifier, the sacred monosyllable (Om), and also the Rig, the Sama and Yajur Vedas.

गतिर्भर्ता प्रभुः साक्षी निवासः शरणं सुहृत् ।
प्रभवः प्रलयः स्थानं निधानं बीजमव्ययम् ।।१८।।

म प्राप्य; शरण; स्वमी, पाल्ने ; देख्ने ; निवास म ।
मित्र; सृष्टि; लय–स्थान, निधान; बीज पूर्ण म ।।१८।।

I am the goal, the sustainer, the master, the witness, the abode, the shelter, and the dearest friend. I am the creation and the dissolution, the basis of everything, the resting place and the imperishable seed.

तपाम्यहमहं वर्षं निगृह्णाम्युत्सृजामि च ।
अमृतं चैव मृत्युश्च सदसच्चाहमर्जुन ।।१९।।

म तात्छु; खिच्दछु वर्षा, मै बर्षाउँछु अर्जुन !
म हूँ अमृत; मै मृत्यु, मै हुँ सत् र असत् सब ।।१९।।

(As the sun) I give heat. I withhold and send forth the rain. I am immortality and also death, existence and non-existence, O Arjuna!

त्रैविद्या मां सोमपाः पूतपापा
यज्ञैरिष्ट्वा स्वर्गतिं प्रार्थयन्ते ।
ते पुण्यमासाद्य सुरेन्द्रलोक-
मश्नन्ति दिव्यान्दिवि देवभोगान् ।।२०।।

तीनैवेदी सोमपायी पवित्र,
मेरै पूजा यज्ञद्वारा गरेर ।
स्वर्गै चाही पुण्यले इन्द्रलोक,
पाई भोग्छन् स्वर्गमा दिव्य भोग ।।२०।।

The knowers of the three Vedas, the drinkers of Soma, purified of all sins, worshipping Me by sacrifices, pray for the way to heaven. They reach the holy world of the Lord of the gods and enjoy in heaven the divine pleasures of the gods.

ते तं भुक्त्वा स्वर्गलोकं विशालं
क्षीणे पुण्ये मर्त्यलोकं विशन्ति ।
एवं त्रयीधर्ममनुप्रपन्ना
गतागतं कामकामा लभन्ते ।।२१।।

ती त्यो श्रेष्ठ स्वर्ग भोगी पछाडि,
झर्छन् पुण्यक्षीण भै मर्त्यमाथि ।
यस्तै तीनै धर्मका आश्रयार्थी,
हुन्छन् जाने–आउने भोगप्रार्थी ।।२१।।

They, having enjoyed the vast heaven, enter the world of mortals when their merits are exhausted. Thus abiding by the injunctions of the three (Vedas) and desiring (objects of) desires, they attain to the state of going and returning.

अनन्याश्चिन्तयन्तो मां ये जनाः पर्युपासते ।
तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् ।।२२।।

जो भक्त भज्दछन् मेरै, गरी अनन्य चिन्तन ।
ती सदा युक्तको योग, क्षेम गर्छु म नै सुन ।।२२।।

To those men who worship Me alone, thinking of no other, of those ever united, I secure what is not already possessed and preserve what they already possess.

येऽप्यन्यदेवता भक्ता यजन्ते श्रद्धयान्विताः ।
तेऽपि मामेव कौन्तेय यजन्त्यविधिपूर्वकम् ।।२३।।

पूज्छन् यद्यपि श्रद्धाले, जो भक्त अन्य देवता ।
पूज्छन् ती पनि मैलाई, अविधिसाथ हे सखा ! ।।२३।।

Even those devotees who, endowed with faith, worship other gods, worship Me only, O Arjuna, but by the wrong method.

अहं हि सर्वयज्ञानां भोक्ता च प्रभुरेव च ।
न तु मामभिजानन्ति तत्त्वेनातश्च्यवन्ति ते ।।२४।।

सम्पूर्ण यज्ञको भोक्ता, म नै हूँ अनि मालिक ।
तर खस्छन् नजान्दा ती, “म” ब्रह्म; तत्वपूर्वक ।।२४।।

(For) I alone am the enjoyer and also the Lord of all sacrifices; but they do not know Me in essence (in reality), and hence they fall (return to this mortal world).

यान्ति देवव्रता देवान्पितृ़न्यान्ति पितृव्रताः ।
भूतानि यान्ति भूतेज्या यान्ति मद्याजिनोऽपि माम् ।।२५।।

देवमा देवता पुज्ने, पितृ पुज्ने त पितृमा ।
भूतमा भूत पुज्ने र, म पूज्ने पुग्दछन् ममा ।।२५।।

The worshippers of the demi-gods go to them, to the manes go the ancestor-worshippers, to the Deities who preside over the elements go their worshippers, and My devotees come to Me.

पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति ।
तदहं भक्त्युपहृतमश्नामि प्रयतात्मनः ।।२६।।

पात; फूल; फलै; पानी; मलाई प्रेमले दिने ।
भक्तको उपहार त्यो, म खाइदिन्छु प्रेमले ।।२६।।

Whoever offers Me with devotion and love; a leaf, a flower, a fruit or a little water, I will accept it.

यत्करोषि यदश्नासि यज्जुहोषि ददासि यत् ।
यत्तपस्यसि कौन्तेय तत्कुरुष्व मदर्पणम् ।।२७।।

गर्छौ जे कर्म; जे होम्छौ, जे खान्छौ; दान गर्दछौ ।
गर्छौ जे तप; त्यो मैमा, सुम्पेर गर पार्थ ! लौ ।।२७।।

Whatever you do, whatever you eat, whatever you offer in sacrifice, whatever you give, whatever you practice as austerity, O Arjuna, do it as an offering unto Me.

शुभाशुभफलैरेवं मोक्ष्यसे कर्मबन्धनैः ।
संन्यासयोगयुक्तात्मा विमुक्तो मामुपैष्यसि ।।२८।।

दिने शुभाऽशुभैफल, कर्मबन्धन–मुक्त भै ।
पुग्नेछौ सहजै मैमा, योग सन्यासयुक्त भै ।।२८।।

Thus you shall be freed from the bonds of actions yielding good and evil fruits. With the mind steadfast in the Yoga of renunciation, and liberated, you shall come unto Me.

समोऽहं सर्वभूतेषु न मे द्वेष्योऽस्ति न प्रियः ।
ये भजन्ति तु मां भक्त्या मयि ते तेषु चाप्यहम् ।।२९।।

सम छु सब प्राणीमा, न मेरा छन् प्रियाऽप्रिय ।
तर जो प्रेमले भज्छन्, ममा ती तिनमा छु म ।।२९।।

I envy no one, nor am I partial to anyone. I am equal to all, but those who worship Me with devotion are in Me and I am also in them.

अपि चेत्सुदुराचारो भजते मामनन्यभाक् ।
साधुरेव स मन्तव्यः सम्यग्व्यवसितो हि सः ।।३०।।

यद्यपि जो दुराचारी, भज्छ अनन्य भावले ।
साधु नै मानिने हो त्यो, उसका शुभ कर्मले ।।३०।।

Even if the most sinful one worships Me with devotion, he too should indeed be regarded as righteous, for he has rightly resolved.

क्षिप्रं भवति धर्मात्मा शश्वच्छान्तिं निगच्छति ।
कौन्तेय प्रतिजानीहि न मे भक्तः प्रणश्यति ।।३१।।

ऊ चाँडै बन्छ धर्मात्मा, अनन्त शान्ति पाउँछ ।
मेरो सेवक नासिन्न, सत्य यो जान अर्जुन ! ।।३१।।

Soon he becomes righteous and attains to eternal peace, O Arjuna! Know you for certain that My devotee is never destroyed.

मां हि पार्थ व्यपाश्रित्य येऽपि स्युः पापयोनयः ।
स्त्रियो वैश्यास्तथा शूद्रास्तेऽपि यान्ति परां गतिम् ।।३२।।

पापी नै पनि हुन् कोही, मेरा शरणमा परी ।
नारी, वैश्य र शूद्रादि, पुग्छन् पार्थ ! परंगति ।।३२।।

O Arjuna, those who take refuge in Me, though they be of sinful birth—women, Vaisyas as well as Sudras—attain the Supreme Goal.

किं पुनर्ब्राह्मणाः पुण्या भक्ता राजर्षयस्तथा ।
अनित्यमसुखं लोकमिमं प्राप्य भजस्व माम् ।।३३।।

झन् धर्मी ब्राह्मण त्यस्तै, राजर्षि भक्त के ? अतः ।
दुःखी; क्षणिक यो चोला, पाएर मकनै भज ।।३३।।

How much more easily then the holy Brahmins and devoted royal saints attain the goal? Therefore, having obtained this impermanent and unhappy world, engage in worship unto Me.

मन्मना भव मद्भक्तो मद्याजी मां नमस्कुरु ।
मामेवैष्यसि युक्त्वैवमात्मानं मत्परायणः ।।३४।।

चित्त, भक्ति ममा अर्पी, पूजा–प्रणाम नै गर ।
यस्तै तन्मय भै आत्मा, जुटी पुग्छौ ममा पर ।।३४।।

Fix your mind on Me, be devoted to Me, sacrifice unto Me, bow down to Me. Having thus united your whole self with Me, and taking Me as the Supreme Goal, you shall verily come unto Me.

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्री कृष्णार्जुनसम्वादे राजविद्याराजगुह्ययोगो नाम नवमोऽध्यायः ।।

Thus in the Upanishads of the glorious Bhagavad Gita, the science of the Eternal, the scripture of Yoga, the dialogue between Sri Krishna and Arjuna, ends the ninth discourse entitled: The Yoga of the Kingly Science & the Kingly Secret