Bhagavad Gita: Chapter 12

Bhagavad Gita: Chapter 12

भक्तियोग
(The Yoga of Devotion)

Krishna and His Devotee Friend Sudama

अर्जुन उवाच:

एवं सततयुक्ता ये भक्तास्त्वां पर्युपासते ।
ये चाप्यक्षरमव्यक्तं तेषां के योगवित्तमाः ।।१।।

यस्ता हजूरका भक्त, अनन्य नित्य युक्त र ।
निराकार उपासीमा, जान्ने हुन् कुन उत्तम ? ।।१।।

Which of them are considered to be more perfect—those who, ever steadfast, engage in Your devotional service or those who worship the Imperishable Brahman, the Unmanifested?

श्री भगवानुवाच:

मय्यावेश्य मनो ये मां नित्ययुक्ता उपासते ।
श्रद्धया परयोपेतास्ते मे युक्ततमा मताः ।।२।।

मलाई एक चित्तैले, सदा संलग्न भै अति–
श्रद्धाले भज्दछन् जो जो, योगीमा श्रेष्ठ मान्छु ती ।।२।।

Those who, fixing their minds on Me, worship Me, ever steadfast and endowed with supreme faith, these are considered by Me to be most perfect.

ये त्वक्षरमनिर्देश्यमव्यक्तं पर्युपासते ।
सर्वत्रगमचिन्त्यं च कूटस्थमचलं ध्रुवम् ।।३।।

जो भज्छन् म अनिर्देश्य, अव्यक्त सर्वव्यापक ।
अचिन्त्य; नित्य; निर्लिप्त अचलै अक्षरैकन ।।३।।

Those who worship the imperishable, the indefinable, the unmanifested, the omnipresent, the unthinkable, the eternal and the immovable,

संनियम्येन्द्रियग्रामं सर्वत्र समबुद्धयः ।
ते प्राप्नुवन्ति मामेव सर्वभूतहिते रताः ।।४।।

रोकी इन्द्रिय; प्राणीका, हितैषी सम भावका ।
ती योगी पनि हे पार्थ ! आखिर पुग्दछन् ममा ।।४।।

Having restrained all the senses, even-minded everywhere, intent on the welfare of all beings—verily they also come unto Me.

क्लेशोऽधिकतरस्तेषामव्यक्तासक्तचेतसाम् ।
अव्यक्ता हि गतिर्दुःखं देहवद्भिरवाप्यते ।।५।।

तर दुःख बढी हुन्छ, ती निराकार भक्तमा ।
अव्यक्त–गति दुःसाध्य, हुन्छ देहाभिमानमा ।।५।।

Greater is their trouble whose minds are set on the Unmanifested; for the goal—the Unmanifested—is very difficult for the embodied to reach.
[Meaning: The imperishable Self is very hard to reach for those who are attached to their bodies. Their restless minds will not be able to get fixed on the attributeless Self.]

ये तु सर्वाणि कर्माणि मयि संन्यस्य मत्पराः ।
अनन्येनैव योगेन मां ध्यायन्त उपासते ।।६।।

जो मेरै भक्त भै, सारा कर्म मैमा चढाउँदै ।
अनन्य भक्तियोगैले, मलाई भज्दछन् सँधै ।।६।।

But those who worship Me, renouncing all actions in Me, regarding Me as the supreme goal, engaging in devotional service and always meditating on Me with single-minded Yoga,

तेषामहं समुद्धर्ता मृत्युसंसारसागरात् ।
भवामि नचिरात्पार्थ मय्यावेशितचेतसाम् ।।७।।

तिनको उद्धारकर्ता हूँ, मृत्यु–संसारबाट म ।
ममा चित्त दिनेलाई, म चाँडै हेर्छु अर्जुन ! ।।७।।

For them whose minds are set on Me, O Arjuna, verily I am the swift deliverer from the ocean of birth and death.

मय्येव मन आधत्स्व मयि बुद्धिं निवेशय ।
निवसिष्यसि मय्येव अत ऊर्ध्वं न संशयः ।।८।।

ममा नै मन लाऊ र, बुद्धि लाऊ ममै अझ ।
अनि त्योपछि मिल्नेछौ, ममा नै, छैन संशय ।।८।।

Fix your mind upon Me only, your intellect in Me, thus you shall no doubt live in Me alone hereafter.

अथ चित्तं समाधातुं न शक्नोषि मयि स्थिरम् ।
अभ्यासयोगेन ततो मामिच्छाप्तुं धनञ्जय ।।९।।

यदि स्थिर गरी चित्त, ममा राख्न सकिन्न ता ।
अभ्यास योगले पार्थ ! पुग्न खोज तिमी ममा ।।९।।

If you are unable to fix your mind steadily on Me, then by the Yoga of constant practice do you seek to reach Me, O Arjuna!

अभ्यासेऽप्यसमर्थोऽसि मत्कर्मपरमो भव ।
मदर्थमपि कर्माणि कुर्वन् सिद्धिमवाप्स्यसि ।।१०।।

अभ्यासमा पनि त्यस्तै, नसके; चित्त दी ममा ।
मेरै लागि गरे कर्म, ‘म’ मिल्ने सिद्धि पाउला ।।१०।।

If you are unable to practice even this Abhyasa Yoga, be you intent on doing actions for My sake; even by doing actions for My sake, you shall attain perfection.

अथैतदप्यशक्तोऽसि कर्तुं मद्योगमाश्रितः ।
सर्वकर्मफलत्यागं ततः कुरु यतात्मवान् ।।११।।

यो पनि नसके गर्न, ‘म’ मिल्ने योगमा जुटी ।
सबै कर्म–फल त्याग, जितेन्द्रिय भई तिमी ।।११।।

If you are unable to do even this, then, taking refuge in union with Me, renounce the fruits of all actions with the self controlled.

श्रेयो हि ज्ञानमभ्यासाज्ज्ञानाद्ध्यानं विशिष्यते ।
ध्यानात्कर्मफलत्यागस्त्यागाच्छान्तिरनन्तरम् ।।१२।।

अभ्यासभन्दा ठूलो ज्ञान, त्योभन्दा ध्यान श्रेष्ठ छ ।
फलको त्याग झन् श्रेष्ठ, त्यागमा शीघ्र शान्ति छ ।।१२।।

Better indeed is knowledge than practice; than knowledge meditation is better; than meditation the renunciation of the fruits of actions. Peace immediately follows renunciation.

अद्वेष्टा सर्वभूतानां मैत्रः करुण एव च ।
निर्ममो निरहङ्कारः समदुःखसुखः क्षमी ।।१३।।

जो द्वेषहीन सारामा, दयालु; मित्र; नम्र छ ।
क्षमावान्; ममताशून्य, मान्छ दुःख–सुखै सम ।।१३।।

He who hates no creature, who is friendly and compassionate to all, who is free from attachment and egoism, balanced in pleasure and pain, and forgiving,

सन्तुष्टः सततं योगी यतात्मा दृढनिश्चयः ।
मय्यर्पितमनोबुद्धिर्यो मद्भक्तः स मे प्रियः ।।१४।।

सन्तोषी; सर्वदा युक्त, संयमी; दृढ निश्चयी ।
मन; बुद्धि ममा दिन्छ, भक्त मेरो प्रिय त्यही ।।१४।।

Ever content, steady in meditation, possessed of firm conviction, self-controlled, with mind and intellect dedicated to Me, such My devotee is dear to Me.

यस्मान्नोद्विजते लोको लोकान्नोद्विजते च यः ।
हर्षामर्षभयोद्वेगैर्मुक्तो यः स च मे प्रियः ।।१५।।

जस्बाट लोक पीडिन्न, लोकबाट पिडिन्न जो ।
डर; ईर्ष्याा; खुसीशुन्य, मलाई प्रिय लाग्छ त्यो ।।१५।।

He by whom the world is not agitated and who cannot be agitated by the world, and who is freed from joy, envy, fear and anxiety; he is dear to Me.

अनपेक्षः शुचिर्दक्ष उदासीनो गतव्यथः ।
सर्वारम्भपरित्यागी यो मद्भक्तः स मे प्रियः ।।१६।।

निराशी; शुद्ध औ दक्ष, उदासी दुःखमुक्त जो ।
सबै आरम्भ त्यागेको, त्यो मेरो प्रिय भक्त हो ।।१६।।

He who is free from desires, pure, expert, unconcerned, and untroubled, renouncing all undertakings or commencements—he who is (thus) devoted to Me, is dear to Me.

यो न हृष्यति न द्वेष्टि न शोचति न काङ्क्षति ।
शुभाशुभपरित्यागी भक्तिमान्यः स मे प्रियः ।।१७।।

न हर्ष; द्वेष नै मान्छ, न इच्छा; शोच गर्दछ ।
जो शुभाशुभ सब त्याग्छ, त्यो भक्त प्रिय लाग्दछ ।।१७।।

He who neither rejoices, nor hates, nor grieves, nor desires, renouncing good and evil, and who is full of devotion, is dear to Me.

समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः ।
शीतोष्णसुखदुःखेषु समः सङ्गविवर्जितः ।।१८।।

सम शत्रु र मित्रैमा, मानमा अपमानमा ।
असंग; सम जाडो र गर्मीमा सुख–दुःखमा ।।१८।।

He who is the same to foe and friend, and in honor and dishonor, who is the same in cold and heat and in pleasure and pain, who is free from attachment,

तुल्यनिन्दास्तुतिर्मौनी सन्तुष्टो येनकेनचित् ।
अनिकेतः स्थिरमतिर्भक्तिमान्मे प्रियो नरः ।।१९।।

समान स्तुति निन्दामा, मौनी; जे नै मिलोस् खुशी ।
स्थिर बुद्धि; गृहत्यागी, भक्त मेरो प्रिय त्यही ।।१९।।

He to whom censure and praise are equal, who is silent, content with anything, homeless, of a steady mind, and full of devotion—that man is dear to Me.

ये तु धर्म्यामृतमिदं यथोक्तं पर्युपासते ।
श्रद्दधाना मत्परमा भक्तास्तेऽतीव मे प्रियाः ।।२०।।

यो धर्मामृत जो प्युँछन्, माथि वर्णित भक्त ती ।
‘म’ परायण श्रद्धालु, मलाई प्रिय छन् अति ।।२०।।

Verily, those who follow this immortal Dharma (doctrine or law) as described above, endowed with faith, regarding Me as their supreme goal, they, the devotees, are exceedingly dear to Me.

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्री कृष्णार्जुनसम्वादे भक्तियोगो नाम द्वादशोऽध्यायः ।।

Thus in the Upanishads of the glorious Bhagavad Gita, the science of the Eternal, the scripture of Yoga, the dialogue between Sri Krishna and Arjuna, ends the twelfth discourse entitled: The Yoga of Devotion